Obniżenia zachowku z uwagi na naruszenie zasad współżycia społecznego

publikacja: 2016-03-30, sekcja: spadki i dziedziczenie

Na wstępie warto wskazać, że instytucja zachowku unormowana w kodeksie cywilnym ma na celu przede wszystkim ochronę interesów majątkowych najbliższych członków rodziny zmarłego. Ochrona ta polega na zapewnieniu członkowi rodziny , niezależnie od woli spadkodawcy, odpowiedniego roszczenia pieniężnego, które ma odpowiadać wskazanemu w przepisach ułamkowi wartości udziału w spadku, który przypadał by tej osobie przy dziedziczeniu ustawowym.

Jak wskazuje Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 maja 1981 r., sygn. akt : III CZP 18/81, w  sprawie o zachowek nie jest wyłączone obniżenie wysokości należnej z tego tytułu sumy na podstawie art. 5 Kodeksu cywilnego. Przytoczyć w tym miejscu należy treść art. 5 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Sąd Najwyższy we wskazanej powyżej uchwale przyjął, że nie ma podstaw do wyłączenia, w wyjątkowych wypadkach na podstawie art. 5 KC, w szczególności przy uwzględnieniu klauzuli zasad współżycia społecznego, dopuszczalności obniżania wysokości zachowku. Jako przykład w uzasadnieniu podawana jest sytuacja gdy głównym składnikiem spadku jest spółdzielcze prawo do lokalu lub lokal stanowiący odrębną własność, a służy on „do zaspokojenia niezbędnych potrzeb mieszkaniowych zobowiązanego do zapłaty zachowku w razie braku praktycznie innych możliwości zaspokojenia tych potrzeb, inne zaś składniki spadku nie wystarczają na pokrycie zobowiązania z tytułu zachowku, nie można by wyłączyć – przy rozważaniu poza tym sytuacji majątkowej i osobistej zobowiązanego do zapłaty należności z tytułu zachowku i uprawnionego do zachowku – dopuszczalności przyjęcia, iż w konkretnych okolicznościach żądanie zapłaty pełnej należności z powyższego tytułu pozostałoby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego”( uchwała SN z 19.5.1981 r., III CZP 18/81).

-----
Zapraszamy do przeczytania innych artykułów z sekcji spadki i dziedziczenie oraz kontaktu z naszymi prawnikami.
Kancelaria świadczy także porady prawne przez Internet, zapraszamy do wypełnienia bezpłatnego formularza wyceny usługi.