Stan wyższej konieczności jako wyłączenie odpowiedzialności cywilnej

publikacja: 2015-03-03, sekcja: prawo cywilne

     W Kodeksie Cywilnym można znaleźć regulacje, na podstawie których istnieje możliwość wyłączenia odpowiedzialności cywilnej. Jednym z takich przypadków jest usytuowana w art. 424 KC instytucja ochrony koniecznej. Zaistnienie okoliczności, które można uznać za  obronę konieczną pozwalają na wyłączenie bezprawności czynu, a więc dają podstawy do tego aby czyn niezgodny z powszechnie obowiązującym prawem, przestał być oceniany negatywnie. W takiej sytuacji, osoba która wyrządziła szkodę, chroniąc własne lub cudze dobro i poświęcając w tym celu inne dobro, nie poniesie odpowiedzialności odszkodowawczej. Dzieje się tak ponieważ, w takim wypadku nie dochodzi do popełnienia czynu niedozwolonego w rozumieniu przepisów Kodeksu Cywilnego.

Zgodnie z regulacją zawartą w Kodeksie Cywilnym, osoba która:

  • zniszczyła lub uszkodziła cudzą rzecz
  • albo zabiła lub zraniła cudze zwierzę
  • w celu odwrócenia od siebie lub od innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia,

- nie jest odpowiedzialna za wynikłą stąd szkodę, jeżeli:

  • niebezpieczeństwa sama nie wywołała,
  • a niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec
  • i jeżeli ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone.

Zaistnienie przesłanki niebezpieczeństwa, zawartej w tym przepisie, musi być realne. Nie może nastąpić taka sytuacja, w której tylko hipotetycznie zakładamy, że „ coś złego może się wydarzyć”, więc przystępujemy do działania.

Ponadto, działanie w stanie wyższej konieczności może być podjęte tylko w niezbędnym zakresie, oznacza to, że należy wykazać, iż inne środki – łagodniejsze - nie dałyby możliwości zapobiegnięcia niebezpieczeństwa.

Elementem istotnym, dzięki któremu można stwierdzić o zaistnieniu okoliczność obrony koniecznej jest stwierdzenie, że ratowane dobro jest ważniejsze od dobra naruszonego. Dla oceny tego detalu nie bierze się tutaj pod uwagę wartości pieniężnej dobra, ale ustala się to według systemu wartości jaki jest przyjęty w danym społeczeństwie. Trzeba tutaj zaznaczyć, że dobro o charakterze niemajątkowym, takie jak życie, zdrowie będzie zawsze ważniejsze aniżeli dobro o charakterze majątkowych (pieniądze, samochód). Jednakże jeżeli chcemy porównać dobra majątkowe to trzeba odwołać się do ekonomicznej skali tych wartości.

    Należy jeszcze wspomnieć, iż w przypadku zaistnienia stanu wyższej konieczności dochodzi do zagrożenia, które wywołane jest przez rzecz lub zwierzę, odmiennie jak w przypadku obrony koniecznej, gdzie źródłem zagrożenia jest człowiek. 

-----
Zapraszamy do przeczytania innych artykułów z sekcji prawo cywilne oraz kontaktu z naszymi prawnikami.
Kancelaria świadczy także porady prawne przez Internet, zapraszamy do wypełnienia bezpłatnego formularza wyceny usługi.