Zmiany w prawie spadkowym - dziedziczenie w UE

publikacja: 2015-02-01, sekcja: spadki i dziedziczenie

Z dniem 17 sierpnia 2015 r. wchodzi w życie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego.

W związku z powyższym rozporządzeniem, zupełnie zmienią się zasady dotyczące prawa spadkowego. Powyższa regulacja UE określa, jakie prawo krajowe należy stosować w międzynarodowych sprawach spadkowych - w przypadku dziedziczenia majątku po osobach zmarłych. Rozporządzenia tego nie stosuje się do spraw podatkowych, celnych ani administracyjnych. Wchodzące w sierpniu br. przepisy mają szczególne znaczenie dla osób, które przebywają za granicą oraz dla ich spadkobierców.

Jakie prawo należy stosować?

Zgodnie z zawartą w rozporządzeniu regulacją Sądy państwa członkowskiego, w którym zmarły miał swoje miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci, mają jurysdykcję do orzekania co do ogółu spraw dotyczących spadku. Oznacza to, że np. spadek po polskim obywatelu będziemy nabywać zgodnie z prawem niemieckim, jeżeli zmarły swoje ostatnie miejsce zwykłego pobytu miał w Niemczech. Postępowanie spadkowe będzie więc toczyć się w Niemczech i zastosowanie będą mieć przepisy prawa niemieckiego.

Co należy rozumieć pod pojęciem miejsce zwykłego pobytu?

Należy tutaj ocenić, gdzie znajdował się ośrodek interesów życiowej osoby zmarłej zwłaszcza zawodowych i rodzinnych. Będzie to więc miejsce, w którym dana osoba nie przebywa tylko przejściowo. Trzeba podkreślić, iż użycie wyżej wymienionych przepisów nie będzie stosowane w stosunku do turystów - ale w przypadku osób wyjeżdzających na staż lub studia już tak.

W niektórych przypadkach ustalenie miejsca zwykłego pobytu zmarłego może okazać się skomplikowane. Taka sytuacja może nastąpić w szczególności w przypadku, gdy zmarły z powodów zawodowych lub ekonomicznych wyjechał za granicę, aby tam pracować, czasem na długi okres, ale zachował ścisły i stabilny związek ze swoim państwem pochodzenia. W takim przypadku - w zależności od okoliczności danej sprawy - zmarłego można by uznać za nadal posiadającego miejsce zwykłego pobytu w państwie pochodzenia, w którym znajdował się ośrodek interesów jego życia rodzinnego i społecznego. Inne złożone przypadki mogą dotyczyć sytuacji, gdy zmarły mieszkał na zmianę w kilku kolejnych państwach lub gdy podróżował między państwami, nie osiedlając się na stałe w żadnym z nich. Jeżeli zmarły był obywatelem jednego z tych państw lub wszystkie główne składniki jego majątku znajdowały się w jednym z tych państw, szczególnym czynnikiem w ogólnej ocenie wszystkich okoliczności faktycznych mogłoby być jego obywatelstwo lub położenie tych składników majątku.

Wybór prawa

Każdy może dokonać wyboru prawa państwa, którego obywatelstwo posiada w chwili dokonywania wyboru lub w chwili śmierci, jako prawa, któremu podlega ogół spraw dotyczących jego spadku. Wybór prawa musi być dokonany w sposób wyraźny w oświadczeniu w formie rozrządzenia na wypadek śmierci ( np. testamentu) lub musi wynikać z postanowień takiego rozrządzenia. Ważność testamentu, w którym dokonano wyboru prawa oceniana jest zgodnie z prawem, które zostało wybrane.

W związku z powyższym powstanie możliwość sporządzenia testamentu bez wskazania konkretnych spadkobierców, a odnoszącego się tylko i wyłącznie do określenia prawa właściwego. Obywatele Polski, którzy wyjeżdżają do pracy np. w Wielkiej Brytanii i chcą aby jego bliscy w przypadki ich śmierci mogli skorzystać z prawa polskiego, a w związku z tym dziedziczyli zgodnie z tym prawem, powinni dokonać wyboru prawa polskiego, i w tym celu sporządzić rozporządzenie na wypadek śmierci ( testament).

Zakres stosowania prawa właściwego jest szeroki dotyczy on w szczególności czasu i miejsca otwarcia spadku, zdolności do dziedziczenia, wydziedziczenia, odpowiedzialność za długi spadkowe, kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia itd. Mając na uwadze powyższe należy szczególnie zauważyć, iż kręgi spadkobierców w różnych krajach są odmiennie ustalone, a w niektórych państwach dopuszczeni do dziedziczenia są partnerzy związków nieformalnych. W związku z wyżej wskazanymi okolicznościami należy się zastanowić się czy w konkretnym przypadku konieczne będzie zastosowanie rozporządzenia na wypadek śmierci i dokonanie w nim wyboru odpowiedniego prawa. Konieczne jest tutaj przeanalizowanie przepisów prawnych obcego państwa pod kątem konkretnego stanu faktycznego.

EUROPEJSKIE POŚWIADCZENIE SPADKOWE

Jest nowym dokumentem wprowadzonym przez powyższe rozporządzenie, mające na celu ułatwienie spadkobiercom wykazanie ich prawa do spadku we wszystkich państwach UE. Ułatwi ono wszelkie procedury związane ze sprawami spadkowymi np. wypłatę środków finansowych znajdujących się na koncie . Jest to dokument, podobny w naszym obecnym systemie prawa do postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia.

Europejskie poświadczenie spadkowe  wydaje się na wniosek złożony przez którąkolwiek z osób np. spadkobiercę.

Niniejsze rozporządzenie stosuje się do dziedziczenia po osobach zmarłych w dniu lub po dniu 17 sierpnia 2015 r. W sytuacji, w której zmarły przed dniem 17 sierpnia 2015 r. dokonał wyboru prawa właściwego dla dziedziczenia, wybór ten jest ważny, o ile spełnia warunki - określone w rozporządzeniu ( rozdział III) -  lub o ile jest on ważny na podstawie przepisów prawa prywatnego międzynarodowego, które obowiązywały w chwili dokonania wyboru w państwie, w którym zmarły miał miejsce zwykłego pobytu lub w którymkolwiek z państw, którego obywatelstwo posiada.

-----
Zapraszamy do przeczytania innych artykułów z sekcji spadki i dziedziczenie oraz kontaktu z naszymi prawnikami.
Kancelaria świadczy także porady prawne przez Internet, zapraszamy do wypełnienia bezpłatnego formularza wyceny usługi.