Kiedy nie można wycofać się z zawartej umowy?

publikacja: 2014-05-12, sekcja: prawo cywilne

Występujące w obrocie gospodarczym różnego rodzaju umowy i porozumienia często stają się przedmiotem późniejszych sporów między przedsiębiorcami bądź innymi podmiotami prawa cywilnego. Wówczas skuteczną linią obrony może okazać się próba uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia woli, tj. zawartej umowy bądź aneksu, sporządzonego porozumienia, poczynionych ustaleń ustnych itd. W związku z tym warto wiedzieć w jakich sytuacjach można mówić, iż dane oświadczenie woli zostało złożone skutecznie, a co za tym idzie wywołuje określone skutki prawne wiążące dla obu stron.

Oświadczenie woli jako konieczny element czynności prawnej jest uzewnętrznionym przejawem woli wywołania określonych skutków prawnych. Od skutków złożonego oświadczenia woli można uchylić się tylko i wyłącznie w dwóch ustawowo wskazanych przypadkach (art. 82-83 kodeksu cywilnego) – jeżeli stanowi ono zachowanie podjęte w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli lub stanowi ono zachowanie skierowane do oznaczonego adresata, które stwarza pozór oświadczenia woli, ale w intencji osoby działającej i przy akceptacji adresata nie ma wywołać skutku prawnego. Ponadto w pewnych przypadkach osoba, która nie miała zamiaru wywołania określonych skutków prawnych, może bronić się przed następstwami przypisania jej oświadczenia woli, powołując się na działanie w błędzie lub pod wpływem groźby ( art.84-88 KC). Jeżeli zawarte w porozumieniu bądź umowie oświadczenie woli danego podmiotu bądź jego pełnomocnika nie było dotknięte żadną z wyżej wskazanych kodeksowych wad, jest ono skuteczne.

Warto również mieć na uwadze, że zgodnie ze stanowiskiem judykatury wyrażonym między innymi w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 5.04.2013 r., reguły oświadczeń woli należy stosować nie tylko do ustalenia rzeczywistej tj. zinterpretowanej treści złożonych oświadczeń, ale w pierwszej kolejności do stwierdzenia, czy dane zachowanie się podmiotu w ogóle stanowi oświadczenie woli. Określone zachowanie może być uznane za oświadczenie woli, jeżeli wyraża wolę wywołania określonego skutku prawnego i jest na tyle zrozumiałe, aby przynajmniej w drodze wykładni można było ustalić jego sens (V ACa 45/13).

Orzecznictwo w kwestii oświadczeń woli jest bogate i jednolite, w związku z czym bez końca można by przywoływać orzeczenia sądów, potwierdzających jednoznacznie, iż zwyczajowo umowy i porozumienia, stanowią oświadczenia woli w rozumieniu art. 60 k.c. , a tym samym wywołują skutki prawne wobec stron, których dotyczą. Bowiem o oświadczeniu woli, a w konsekwencji również o czynności prawnej w rozumieniu art. 60 k.c., można mówić tylko wtedy, gdy w zachowaniu stron ich wola została ujawniona w sposób dostateczny (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 14 maja 2009 r. sygn. akt I CSK 401/08). Zgodnie zaś z poglądem utartym w doktrynie oświadczeniem woli jest wyłącznie zachowanie zmierzające do wywołania skutku w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego, czyli zachowanie mające wpływać na istnienie i treść uprawnień i obowiązków cywilnoprawnych ( E. Gniewek, P. Machnikowski „Kodeks cywilny. Komentarz”). Co więcej w najnowszych pracach cywilistów oświadczenie woli wskazywane jest jako czynność konwencjonalna (znak), regulująca właśnie sytuację prawną podmiotów, których dotyczy, a więc intencjonalnie skierowana do innych osób ( por. Z. Radwański „Teorie oświadczeń”).

Reasumując, nie można tak po prostu uchylić się od złożonego oświadczenia woli, jeżeli nie było ono dotknięte jedną z ustawowo określonych wad. Ustawodawca nie wymaga również ażeby składane oświadczenie woli miało formę pisemną, choć jak wiadomo łatwiej oprzeć obronę i argumentację o treść istniejących dokumentów niż odwoływać się do ustaleń ustnych.

-----
Zapraszamy do przeczytania innych artykułów z sekcji prawo cywilne oraz kontaktu z naszymi prawnikami.
Kancelaria świadczy także porady prawne przez Internet, zapraszamy do wypełnienia bezpłatnego formularza wyceny usługi.